Raport Instytutu Energii odnawialnej „Rynek fotowoltaiki w Polsce 2024” – analiza i komentarz

Instytut Energetyki Odnawialnej zaprezentował XII edycję raportu „Rynek fotowoltaiki w Polsce 2024”. Publikacja ta stanowi kompleksowe podsumowanie stanu oraz kierunków na polskim rynku fotowoltaicznym. Branża fotowoltaiczna pozostaje kluczowym obszarem inwestycji w sektorze energetycznym. Premiera raportu miała miejsce 12 czerwca br. podczas konferencji prasowej w siedzibie Centrum Prasowego PAP, połączonej z dyskusją ekspertów. W wydarzeniu uczestniczyli partnerzy raportu, a gościem honorowym był wiceminister Klimatu i Środowiska, Miłosz Motyka.

Jak poradziła sobie branża fotowolaticzna w Polsce w 2023?

Rok 2023 dla polskiej branży fotowoltaicznej był czasem dynamicznych zmian. Pomimo rosnących barier administracyjnych, spadających cen energii i odmów przyłączeń do sieci, sektor PV wykazał się niezwykłą odpornością i kontynuował swój dynamiczny rozwój. Branża wykazała się odpornością na różnorodne zakłócenia i utrzymała swoją żywotność.

Wzrost mocy zainstalowanej

Moc zainstalowana w fotowoltaice w Polsce na koniec 2023 roku wyniosła imponujące 17,08 GW, a na koniec I kwartału 2024 roku już 17,73 GW. To oznacza wzrost o około 4,6 GW w porównaniu do 2022 roku, co jest wartością porównywalną do poprzedniego roku. W porównaniu do roku 2022, przyrost nowych mocy w wartościach bezwzględnych był podobny, wynosząc około 4,6 GW.

Miłosz Motyka wiceminister klimatu i środowiska /GRZEGORZ KRZYZEWSKI / FOTONEWS /Agencja FORUM

Zmiana struktury rynku

Należy jednak zwrócić uwagę na zmianę struktury rynku. W 2023 roku nastąpił spadek udziału mikroinstalacji (do 50 kW) na rzecz małych instalacji (powyżej 50 kW) oraz farm fotowoltaicznych (powyżej 1 MW).

Rynek fotowoltaiki w Polsce w 2023 r.

Mikroinstalacje, dotychczas główny motor napędowy rynku, wyhamowały, ustępując miejsca małym instalacjom i farmom fotowoltaicznym. Pomimo tego, fotowoltaika pozostaje zdecydowanym liderem wśród odnawialnych źródeł energii w Polsce, stanowiąc około 60% mocy zainstalowanej w całym sektorze OZE. Pod względem dynamiki wzrostu w 2023 roku Polska zajęła czwarte miejsce w Unii Europejskiej, a pod względem skumulowanej mocy zainstalowanej awansowała na szóste miejsce.

Mikroinstalacje PV wciąż dominują

Mikroinstalacje prosumenckie, zasilane przez indywidualnych odbiorców energii elektrycznej, stanowiły w 2023 roku 66,3% nowych mocy zainstalowanych. Choć nadal dominują w strukturze rynku, widoczne jest wyraźne spowolnienie tempa wzrostu w tej grupie. Prognozy na 2024 rok wskazują na dalszą stabilizację lub niewielki spadek w tym segmencie. Do głównych przyczyn tego zjawiska należą:

• zamrożenie cen energii dla odbiorców indywidualnych,
• wysoka inflacja i wzrost kosztów kredytów,
• pogorszenie sytuacji ekonomicznej klasy średniej.

Małe instalacje PV i farmy fotowoltaiczne - rekordowy wzrost

Spowolnienie w segmencie mikroinstalacji zostało zrekompensowane imponującym wzrostem mocy zainstalowanych w małych instalacjach (od 50 kW do 1 MW) i farmach fotowoltaicznych (powyżej 1 MW). Te grupy odnotowały rekordowy rok pod względem liczby oddanych do użytku instalacji i łącznej mocy urządzeń.

Jak wygląda to w liczbach?

• Małe instalacje - 1417 nowych instalacji o łącznej mocy 1,1 GW (wzrost o 24,3%).
• Farmy fotowoltaiczne - 80 nowych farm o łącznej mocy 0,77 GW (wzrost o 9,4%).

Nowe regulacje dotyczące fotowoltaiki w Polsce napędzają zmiany w 2024 roku

Rok 2023 i początek 2024 roku przyniosły istotne zmiany w krajobrazie regulacyjnym zarówno w Polsce, jak i w Unii Europejskiej, mające na celu dalszy rozwój fotowoltaiki i innych odnawialnych źródeł energii (OZE), tworząc sprzyjające warunki dla inwestycji w fotowoltaikę.

Zmiany regulacyjne w Polsce:

• Nowelizacja ustawy Prawo energetyczne (lipiec 2023) - wprowadza m.in. przepisy regulujące magazynowanie energii i częściowo implementuje dyrektywę RED II.
• Nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii (sierpień 2023) -  dalsze dostosowanie do zapisów RED II.

Unijne regulacje wpływające na fotowoltaikę w Polsce:

• Dyrektywa RED III (październik 2023) - podnosi unijne cele udziału OZE w zużyciu energii do 42,5% (z 32%) do 2030 roku. Kraje członkowskie mają 18 miesięcy na implementację.
• Rozporządzenie Net-Zero Industry Act (kwiecień 2024) - stawia ambitne cele dla unijnej produkcji strategicznych technologii neutralnych emisyjnie, w tym fotowoltaiki (40% rocznych potrzeb do 2030 roku). Wprowadza też ułatwienia w dostępie do rynku dla lokalnych producentów komponentów PV.

Problem przyłączeń PV do sieci

W Polsce w latach 2023–2024 narasta problem curtailmentu, czyli ograniczania pracy farm fotowoltaicznych przyłączonych do sieci, szczególnie w godzinach największej generacji energii. Operatorzy Systemu Przesyłowego coraz częściej stosują tę praktykę, by zarządzać nadmiarem energii, co dotyka głównie większych instalacji PV.

Rozwiązanie tego problemu wymaga działań i rozwiązań, takich jak magazynowanie energii elektrycznej oraz ciepła. Istotne będzie wprowadzenie rozwiązań opartych na koncepcji „PV hosting capacity”, zmniejszenie skal wyłączeń generacji PV z sieci oraz przyspieszenie procedur inwestycyjnych. Reindustrializacja europejskiego przemysłu PV będzie być może największym wyzwaniem dla branży w najbliższych latach. Raport „Rynek fotowoltaiki w Polsce 2024” identyfikuje te problemy i wskazuje kierunki działań na rok 2025, mające na celu osiągnięcie celów na 2030 rok oraz wzrost wartości dodanej dla polskiej branży PV i całego krajowego łańcucha dostaw.